ریشه طردشدگی در چی میتونه باشه؟

پرسش: میشه در مورد طرحواره طردشدگی که در روانشناسی مطرح می باشد، یه کم توضیح بدید.

پاسخ: طرحواره ها، الگوهای ذهنی هستند که رفتار، افکار و احساسات انسان رو تحت کنترل خودشون درمیارن. به این معنا که هر فردی در موقعیت‌های مختلف و در قبال هر واقعه، به طریقی از خودش واکنش نشون میده که طرحواره ها براش حکم میکنن. به تعبیر دیگه فرمان انسان به دست طرحواره است.

مثلا اگه کسی در دوران کودکی، فردی رو که دوست داشته، از دست داده باشه، و یا اون فرد به کودک توجه نکرده باشه و به نوعی کودک مورد بی اهمیتی و کنار گذاشته شدن قرار بگیره، کودک پیش خودش فکر میکنه که کودک دوست داشتنی نبوده که کنار گذاشته شده. یا مثلا کودک مادر خودش براش محل امن و آرامش بوده رو بر اثر مرگ یا طلاق از دست بده، پیش خودش اینجور نقش سازی میکنه که «من به هر کسی علاقه داشته باشن من رو رها میکنه». و یا حتی میتونه واقعی هم باشه. مثلا والدینی که کودک رو رها کرده باشن و دوست نداشته باشن. اجازه نداده باشن که با بچه های دیگه وارد بازی بشه. این الگوی ذهنی میشه «طرحواره طردشدگی یا رهاشدگی».

این میشه یک الگوی ذهنی برای کودک که «به هیچ کسی دل نبند، آخر رها خواهی شد» و یا «کسی تو رو دوست نخواهد داشت و دست آخر طردت میکنه» که میشه «طرحواره طردشدگی» و امثال این نوع الگوها.

معمولا این الگوهای ذهنی در دوران کودکی و در برخی مواقع در دوران نوجوانی، در ذهن کودک جا میگیره و در بزرگسالی به طریقی فکر میکنه که طرحواره براش دیکته کرده. در رفتار و احساسات جریان داره.

تمام انسانها دارای طرحواره هستند اما برخی طرحواره ها در هر فردی میتونن طرحواره های «ناسازگار» باشن. یعنی طرحواره هایی که به خود انسان و به افراد دیگر آسیب میزنه. این نوع طرحواره ها باید درمان بشن.

غبطه به وضع دوستانم، خسته ام کرده!

پرسش: سلام به نظرتون چیکار کنم که وقتی همسن و سال های خودمو که میبینم از نظر جایگاه و مسائل مالی خیلی از من بیشتر پیشرفت کردن میبینم هی غبطه نخورم و غمگین نشم و احساس کم بودن نکنم چون تا همین چند سال پیش من ازونا جلوتر بودم ولی اونا الان چندین برابر من پیشرفت کردن حالا یا از طریق شفل وکالت یا ساخت و ساز و یا ثبت شرکت؛ منم ریسک کردم ولی نمیدونم چرا موفق نشدم البته خب اشتباهاتی هم داشتم ولی اونا موفق شدن ؛سر همین قضیه چون فکرم درگیره و میبینم که اونا یه زندگی مرفه دارن منم ازدواج نمیکنم چون دلم نمیخواد یه زندگی بخور و نمیر داشته باشم و ببینم که بقیه از من جلوتر ن؛ باور کنید بین مثلا ۳۰ نفر همسن خودم تو فامیل ۲۷ نفر از من جلوتر ن و الانی که چهل سالمه واقعا حوصله ریسک جدید و تغییر شغل ندارم چون چند بار سر همین ریسک کردن شکست خورد م بعضی وقتا دوست دارم سریع این چند سال عمرم تموم شه و راحت شم؟

پاسخ: سلام

1 - غبطه به معنای این هست که موفقیت و پیشرفت دیگران موجب عبرت و تلنگر به خود برای رسیدن به موفقیت مشابه دیگران باشه. پس غبطه چیز خوبیه.

احتمالا شما از افسوس صحبت میکنید. «افسوس به حال خود» و پشت بند اون «سرزنش عملکرد خود». این دو نوع هیجان از جمله هیجانات مخرب محسوب میشه. هیجان مخرب، هیجانی هست که حال آدم رو خراب میکنه و انرژی رو میگیره و نمیذاره که افق دید انسان باز بشه و واقعیت های پیش رو رو ببینه. مثل اینکه بر سر شاخه درخت بنشینیم و شاخه رو قطع کنیم، مسلما سقوط خواهیم کرد.

امیر مومنان علیه السلام میفرمایند که افسوس گذشته، مانع آمادگی برای موفقیتهای آینده میشه.

2- شما خودتون رو با نفرات بالاتر اون 27 نفر مقایسه میکنید. آیا احتمال میدید که در بین اون 27 نفر، کسانی باشند که خودشون رو با نفرات بالاتری مقایسه کنند و افسوس بخورن؟ و یا افراد پایین تری هستند که خودشون رو با شما مقایسه کنند؟ این ماجرا تمامی نداره. هر فردی اگه بخواد خودش رو با نفرات بالاتر مقایسه کنه، همیشه نفر بالاتری وجود داره و این رسم زندگی نوع بشر هست.

3 - خیلی مهمه که ما به زندگی با چه عینکی نگاه کنیم و به چه نگاهی، موفقیت و پیشرفت رو تعریف کنیم. آیا صلاح نیست که کمی از خودمون دور بشیم و زندگی و پیشرفت رو از پنجره های متفاوتی نگاه کنیم؟ اگه موافقید، امتحان کنید.ضرر نداره.

موفق باشید

با مشروب خوری شوهرم چه برخوردی کنم؟

پرسش: سلام وقت بخیر وقتی برای اولین بار متوجه میشیم همسر عرق خورده چجوری باید برخورد کرد و گفت که باخبرم از این کارش.

یه مدته که باهم رابطه خوبی نداریم خیلی ازم فاصله گرفته من هرچی سعی میکنم نزدیک بشم اون دور میشه میگه ی مدت منو به حال خودم بذار. لطفا کمکم کنید که چه جوری برخورد کنم؟

پاسخ: سلام، به نظرم به مشروب خواری شوهرتون به عنوان یک معلول نگاه کنید. در بسیاری از مواقع، استفاده از مواد مخدر، مشروب خواری، قمار و یا حتی روابط فرازناشویی، معلول هستند. از خودتون سوال کنید که چی شد که بعد از چندین سال، شوهرتون به مشروب پناه اورده؟ و در بین گزینه های احتمالی، به دنبال نزدیکترین گزینه باشید. عواملی مثل: بدهی، نگرانی از درآمد کافی، اضطراب از دست دادن شغل، کم شدن تقیدات دینی، از دست دادن حساسیت به رعایت حلال و حرام، دوستان مشوق، خدای ناکرده بیماری، عدم تاب آوری، روابط ناسلالم زناشویی، سرزنشها، تحقیرها و... ده ها مسیله که میتونه موجب فشارهای روحی باشه.

اگه این فشارها قبلا نبوده و یا کم بوده، الان شوهرتون با مواجه شدن با این مشکل به دنبال آرامش لحظه ای و موقت هست و توان مقابله رو نداره و یا بلد نیست که چگونه مقابله کنه و از مهارت حل مسئله استفاده کنه.

با گفتگو، به دنبال عامل بگردید و ضمن حل عامل، تلاش کنید که با احیا غیرت دینی در عدم استفاده از حرام، شوهرتون برای آرام بخشی خودش از موارد دیگه استفاده کنه. داروهای آرام بخش، مدیتیشن، یادگیری مهارت حل مسئله، مشورت با اهل خبره و...

امیدوارم به زودی از شر این مشکل رها بشن.

وقتی خواستگارم رو رد کردم دلم براش سوخت!

پرسش: با عرض سلام و خسته نباشید. من از یه آقایی خوشم اومده ولی متاسفانه رنگدانه پوستش کمی از بین رفته مخصوصا در قسمت دست و گردن. بهش جواب منفی دادم ولی خیلی بهش فکر میکنم. بخاطر همین به کسی دیگه هم نمیتونم فکر کنم همه خواستگارامو رد میکنم. چیکار کنم؟

پاسخ: با سلام، احتمالا به داشتن عذاب وجدان در رد کردن ایشون بر اثر بیماری اشاره میکنید و تا حدی هم دلسوزی برای ایشان.

1. این حس دلسوزی شما احتمالا از «طرحواره ایثارگری» شما نشأت میگیره. کسانی که دارای این طرحواره هستند به نیازهای خود کم توجهی می‌کنند و با زیر پا گذاشتن نیازها و احساسات خودشون، در صدد تأمین خواسته دیگران برمیان و تلاش می‌کنند که خواسته و رضایت دیگران به دست بیاد. در غیر این صورت، خودشون رو گناهکار میدونن.

برای رهایی از این وضعیت ضمن توصیه به مراجعه به روانشناس، به نیازها و احساسات خود اهمیت بدید. نیازهاتون و احساسات خودتون رو رصد کنید و بر روی کارتی بنویسید و همیشه همراه داشته باشید و مرتبا با خود یادآوری کنید. تمرین های شناختی و رفتاری تقویت اعتماد به نفس رو زیاد انجام بدید تا به خودباوری مطلوب برسید. و با خودشناسی، عزت نفستون رو قوی کنید. خودتون رو دوست بدارید.

2. برای رهایی از عذاب وجدان، تصمیمی که در این ماجرا گرفتید رو دقیقا با جمله ای واضح و روشن بنویسید. مزایا و معایب اون رو بدون سرزنش کردن و دلسوزی بنویسید و به خود یادآوری کنید که در قبال تصمیمی که گرفتید گناهکار نیستید و فقط چیزی که از درون به گوشتان میرسه یک ندای نوع دوستانه است و واقعیت نداره. واقعیت چیزی هست که عاقلانه و منطقی به دست آوردید و تصمیم گرفتید.

3. نشخوار فکری رو رها کنید. نذارید افکار تکراری در ذهنتون بچرخه. جلوی افکار تکراری و یکنواختی که آزارتان میده رو بگیرید.

نامزدم نامرئی است!

پرسش: دختری هستم که نزدیک یکساله عقد کردم تو این مدت رابطه ای با نامزدم ندارم یعنی خیلی خجالتی و درونگراست و اصلا اهل رفت و آمد نیست شاید تا حالا ماهی یکبار همدیگرو میبینیم. خیلی کم میاد خونه ما و منم یکی دو بار بیشتر نبرده خونشون. دیگه دارم ازش زده میشم و میخوام ازش جدا بشم. میترسم بعد از ازدواج هم همینطوری بمونه و من منزوی تر بشم و این اصلا با روحیات من سازگار نیست. به نظرتون تصمیم درستی گرفتم؟

پاسخ: با سلام، از اونجایی که توصیف کاملی نداشتید میشه در مورد فرمایشاتتان به چند نکته مهم اشاره کرد و تفکیک بین حالات قابل توجه هست.

اول اینکه فردی که به اصطلاح خجالتی و کم رفت و آمد هست ممکنه در عرف مردم عادی باشه ولی انتظارات شما رو در پر جنب و جوش بودن برآورده کنه.

دوم اینکه ممکنه کم رفت و آمدی اونقدر قابل توجه باشه که خارج از عرف و معمول باشه در حدی که نشانه های اختلال اسکیزویید (واهمه از حضور در اجتماع) و یا اختلال اجتنابی (ترس از انتقاد مانع حضور در اجتماع میشه) وجود داره. در این حالت توصیه میشه که قبل از ازدواج، مراحل درمانی طی بشه.

سوم اینکه درونگرایی مانع از حضور زیاد در اجتماع میشه. این یک صفت شخصیتی است و با راهنمایی و دستورالعملهایی قابل کنترل و اصلاح است. اما اگه شما بسیار برونگرا هستین، درونگرایی نامزدتتان ممکنه در آینده قدر ی براتون ناراحت کننده باشه. اما با تعادل میشه به نفاط مثبتی رسید.

چهارم اینکه شاید نوع کم رفت و آمدی براساس سنت و باورهای قومیتی باشه. لذا مناسبه که با موارد مشابه اطرافیان و توضیح از خود ایشان، کنکاش کنید.

بنابر این قبل از هرگونه تصمیم، خوبه که هم وضعیت برونگرایی خودتون و میزان رفتارهای انزواطلبی نامزدتون یررسی و تعریف بشه. از تصمیم گیری عجولانه قبل از بررسی کامل، لطفا خودداری کنید.

با شرط بندی باختم!

پرسش: سلام من مدت چند سال درگیر شرط بندی شدم و تمام زندگیمو به نابودی کشیدم. راهکاری برای ترک این مشکل دارید؟

پاسخ: با سلام، آیا به شرط بندی اعتیاد پیدا کردید یا نه؟ اگه اعتیاد پیدا کردید حتما نیاز به روانشناس جهت یاری رسانی برای ترک رفتار اعتیادی دارید. اما پیشنهاد میکنم قدری با خودتون خلوت کنید و مشکلاتی که بر اثر شرط بندی براتون بوجود اومده رو ریز به ریز بنویسید. چه سرمایه هایی که از دست دادید، چه فرصت‌هایی که ضایع شده، چه عمری که از دست دادید، چه ضررهایی که بهتون متحمل شده و...

سپس تمام موارد رو بر روی یک کارت بنویسید.

مجددا کلاه خود رو قاضی کنید و فکر کنید که برای جلوگیری از این ضررها، چه اقدامات جلوگیرانه ای مفید هست و چه تصمیمی برای جبران دارید. این افکار رو بر نیز پشت کارت بنویسید. کارتی که درست کردید رو همیشه در کنارتون داشته باشید و مرتبا هر دو طرف اون رو بخونید. تکرار و تکرار کنید تا اینکه لحظه ای مطالب آن از ذهنتون خارج نشه.

این پیشنهاد رو امتحان کنید، بی ضرر هست. موفق باشید

از دخترها خوشم نمیاد!

پرسش: سلام من واقعا نمیتونم به یه دختری که به دلم ننشسته نه بگم، میترسم تو رودربایستی گیر کنم، ویا گرفتار عذاب وجدان به خاطر ناراحت شدن یه نفر بشم. به خاطر همین ترجیح میدم تا خودم یکی را که دیدمو خوشم اومد بهش پیشنهاد بدم ولی اینجا هم یه مشکل هست اونم اینه که احتمال اینکه من یکیو ببینمو خوشم بیاد کمه، چون بنده بدلایلی بدنبال خانمی با ظاهری عالی و سطح تحصیلات بالا(پزشک) هستم. من الان یک سال قصد ازدواج دارم ولی فقط یک مورد به پستم خورد که اونم نشد. واقعا نمیدونم چی کار کنم؟

پاسخ: با سلام، پیشنهاد میکنم که قدری از پرسش خودت فاصله بگیری و تصور کن که خودت قراره که پاسخ بدی. به نظرت چه پاسخی میدادی؟

اجازه بده که کمی کمک کنم. به این جمله خودت توجه کن: «نمیتونم به یه دختری که به دلم ننشسته نه بگم». نداشتن مهارت جرأت ورزی و عدم توانایی در «نه گفتن»، یک مسئله اساسی است و برای کسی که آرزوهای بزرگ و اهداف بلندمرتبه رو در ذهن داره، مانعی جدی به حساب میاد. ممکنه بسیاری از فرصت ها رو از دست بده و افراد مناسبی رو طرد کنه.

یا به این جمله خودت خوب توجه کن: «بدنبال خانمی با ظاهری عالی و سطح تحصیلات بالا (پزشک) هستم». به نظرت چقدر احتمال وجود داره که چنین دختری جلو راهت قرار بگیره که تو رو از هر جهت بپسنده و بدون توقعاتی خاص، مانند توقعات و انتظارات خودت، جواب بله بهت بگه. فکر نمیکنی که دارای معیارهای سخت گیرانه و بلندپروازانه هستی؟ آیا نیاز نیست که در معیارها و شرایط خودت، قدری تجدید نظر کنی؟ مسلما با تسهیل و دور شدن از نگرش «بی نقص انگاری» راحت تر میتونی بین افراد مناسب، مورد دلخواه خودت رو انتخاب کنی. موفق باشی.

شرط خوش صحبتی در همسرم!

پرسش: سلام.‌ چقدر بشاش بودن و شاداب و خوش صحبت بودن طرف مهمه؟ من پسرم. و یه دختری میشناسم که معیارهامو داره. ولی فقط شاداب و خوش صحبت نیستن. اکثر اوقات مثل مادرشون ساکت هستن و خیلی توی جمع نمی تونن ابراز وجود و هویت کنن. آیا این ویژگی خیلی مهمه؟ یا امکان داره بعده ازدواج تغییر کنن و یکم اهل گفت گو بشن؟ اینم بگم پدرشون از مادرشون از اینکه خوش بیان نیستن چند باری گله کردن و من اینو تو بچگی یادمه

پاسخ:  به دو نکته اشاره کنم که می‌تواند در انتخاب همسر سازنده باشد و در عین حال عدم توجه به آنها مخرب است.

1. در انتخاب همسر مورد علاقه خود به نیازهای روحی خود توجه کنید. مثلا اگه روحیات شما به طریقی است که دائما به شور و نشاط نیاز دارید و علاقمندید که تمام زمانی که کنار همسرتان هستید مرتبا همسرتان حرف بزنه و تعریف کنه و بذله گویی کنه و... بنابر این همسرتان باید برون‌گرا و شخصیت مثبت اندیش داشته باشه.

اما اگه به آرامش و سکوت و منطق نیاز دارید، انتخاب همسر برون‌گرا براتون سوهان روح خواهد بود. لذا شناخت شما از خودتون و نیاز هاتون، مسیر انتخاب همسر رو هموار میکنه.

2. بسیاری از اوقات ممکنه انتخاب همسر آینده رو با مقایسه با دیگران پیش ببرید. مثلا فرد مورد نظر رو با مقایسه با زن برادر، زن عمو و... مقایسه کنید و بخواهید که همانند دیگران چنین و چنان باشه. مقایسه میتونه سم در انتخاب تلقی بشه. بنابراین اینکه همسر فردی خوش صحبت باشه یا نه، کاملا به نیاز و دور از مقایسه بستگی داره.

3. یکی از خصوصیات مهم در همسر (به خصوص در خانمها) اینه که بتونه احساسات و هیجانات خودش رو بازگو کنه. یعنی مهارت ابراز احساس و هیجان رو داشته باشه. یکی از انواع صمیمیت اینه که فرد دارای امنیت برای ابراز هیجان باشه و مطمئن باشه که اگه احساسش رو بگه، مسخره نمیشه و برچسب نمیخوره. اگه خانمی مهارت ابراز احساس رو داشته باشه و خوب ازش استفاده کنه، بسیار شیرین تر از بذله گویی اون هست.

به بی اهمیت ترین چیزها اهمیت میدم

پرسش: سلام ببخشید من یه مشکلی دارم که سر کوچکترین موضوعات خیلی فکر میکنم و خیلی به بی اهمیت ترین چیزها اهمیت میدم و تا مدت ها به اون موضوع فکر میکنم و این واقعا اذیتم می‌کنه لطفا راهنمایی کنید چیکار کنم؟

پاسخ: با سلام، ابتدا به این نکته توجه داشته باشید که مغز انسان برای فکر کردن آفریده شده و یکی از این امتیازهای انسان به همین قدرت فکر کردن اوست و دانشمندان می گویند که در طول شبانه روز چندین هزار فکر به مغز انسان خطور میکنه. پس باید فکر کرد و از این ظرفیت به بهترین وجه استفاده کرد. اما اون چیزی که گاهی برای ما موجب دردسر میشه اینه که از فکر کردن به تصمیم و نتیجه نمیرسیم و همین سردرگمی موجب آسیب و اذیت میشه. کلافگی از آثار همین دردسرهاست.

چند عامل رو میشه برای این مسئله برشمرد.

شخصیت: برخی شخصیت‌ها در این مسئله بیشتر درگیر هستن مثل شخصیت وسواس فکری.

مهارت: افرادی که فاقد مهارت تصمیم گیری هستن، بیشتر درگیر هستن.

هیجان: افکار هیجان زا هستن و وقتی نتونیم با هیجان‌های خودمون کنار بیاییم، افکار در حال رفت و آمد بی حاصل در مغز میشن.

آثار : نشخوار فکری در این مواقع از آتار اصلی به حساب می آیند. یعنی فکر کردن بی حاصل و بی نتیجه.

بنابر این توجه به جوانب گفته شده میتونه شما رو با کمک مشاور از افکار مزاحم رهایی بده. برخی رویکردهای درمانی نسل سوم روانشناسی دارای تکنیک‌های خوبی هستن. مثلا در رویکرد ACT از تکنیک رودخانه، اطاق دو در و... استفاده میکنن تا ذهن به نادیده گرفتن افکار مزاحم عادت بکنه.

پیشنهاد میکنم جلسات حضوری با مشاور متخصص داشته باشید.