خودکارآمدی عمومی پس از سانحه متروپل آبادان
چندی پیش شاهد واقعه اسفناک و غم انگیز فروریختن ساختمان متروپل آبادان بودیم و سوگوار از دست دادن جمعی از هم وطنانمان شدیم. سانحه ای که به جامعه ایرانی شوک وارد کرد و جای سپاس است که مردم هم به خوبی همدردی کرده و خود را شریک غم خانواده های داغدار دانستند و به نوعی میتوان گفت که همه ایرانیان سوگوار شدند. فارغ از جنبه های سیاسی و حقوقی واقعه، بدیهی است سوال شود که آیا جامعه از عهده گذراندن سوگ عمومی سانحه متروپل برآمدند یا نه؟
از جوانب مهم گذراندن دوره سوگ، حفظ کارآمدی افراد سوگوار است. کارآمدی یعنی باور داشتن توانایی های خود و حفظ اعتماد به نفس. زمانی کارآمدی به خطر می افتد که احساس نالایقی، ناتوانی، درماندگی در فرد ایجاد شود.
معمولا پس از اتفاقات ناگواری مثل فقدان عزیزان یا سانحه ای که غیر قابل تصور و غیر منتظره باشد، احساس درماندگی به سراغ انسان می آید و پس از آن ممکن است که حس ناکارآمدی هجوم آورد. افکار ناامید کننده، ذهن انسان را فرامی گیرد. افکاری مثل «سرنوشت همه همینطوره»، «آخر همه زندگی ها مرگ است». در این صورت، عزت نفس کاهش یافته و چتر افسردگی بر سر باز می شود.
متاسفانه افسردگی اجتماعی چیزی است که پس از اتفاقات ناگوار اجتماعی در میان مردم بسیار دیده می شود و چون علائم یکسانی در بیشتر مردم قابل مشاهده است، می توان به افسردگی اجتماعی تعبیر کرد.
راه برون رفت از این احساس اجتماعی، «واقعیت آزمایی» است. یعنی آمار و اتفاقاتی که در جامعه واقع شده است مورد روشنگری قرار گرفته و مشخص شود که چند درصد از مردم در وقایعی مشابه دچار آسیب و یا مرگ شده اند. تا به این وسیله مشخص شود که وقوع سانحه های مشابه برای مردم از ضریب احتمال بالایی برخوردار نیست بلکه بسیار ناچیز است.
برای حفظ سلامت جامعه می بایست جریان واقعه هراسی را در افکار عمومی متوقف کرده و هیجانات منفی را از جامعه دور کرد تا از این رهرو، امید در دل مردم زنده بماند.
