با پاداش دادن، تنبیه کنیم!
هر انسانی خالی از اشتباه نیست. اشتباه هایی از سر آگاهی و یا نادانی. انسان هم کار درست دارد و هم کار خطا. در جریان فرزندپروری و روابط زناشویی که اکثر کارهای فرزند و همسر در پیش رو است، دیدن کارهای خطا و اشتباه طبیعی است و در غیر این صورت به معنای دوری اعضاء خانواده و همسران از یکدیگر است. پس دیدن کارهای خوب و هم بد از مزایای یک زندگی مطلوب خانوادگی به حساب می آید.
ما از دیدن کارهای نیک و خوب به وجد می آییم و خوشحال می شویم، اما با دیدن کارهای ناخوشایند و اشتباه ممکن است که واکنشی نامطلوب بروز دهیم. صحیح ترین واکنش در مقابل عمل اشتباه فرزند و یا همسر چه واکنشی است؟
میتوان سه واکنش را در نظر گرفت:
۱- واکنش تنبیه. بسیاری از ما دارای اصلی بنیادین در ذهن خود هستیم که «هر کار اشتباهی مستحق تنبیه است». یعنی از خطا نباید گذشت و بخششی در کار نیست و فرزند و همسر خاطی باید به سزای عمل خود برسد. خود قضاوت میکنیم و خود حکم را به اجرا در می آوریم. اگر زورمان برسد تنبیهی به فراخور قدرت و توانمان تعیین و اجرا میکنیم. اگر زورمان نرسد، قهر میکنیم. اگر قهر کارساز نبود، در فرصتی مناسب تلافی میکنیم. خلاصه تنبیه را واجب میدانیم.
۲- واکنش چشم پوشی و نیکی کردن. در راه دوم از تنبیه خبری نیست بلکه عکس راه اول، برای دلجویی و اظهار بخشش و مهربانی، به نیکی کردن، مهربانی کردن و نادیده گرفتن بدون هدف روی می آوریم. در این حالت ممکن است هدف این باشد که فرزند و یا همسر، از نیکی کردن درس عبرت گرفته و شرمنده شود تا کار اشتباه را تکرار نکند.
۳- واکنش پاداش کار خوب. راه سوم این است که به فرزند و همسر خود نشان دهیم که تنها کاری دارای ارزش و مستحق پاداش است که آن کار به عنوان کاری پسندیده، مثبت و خوب باشد. یعنی با ارزش گذاری و تقدیر از کار خوب، قدر و منزلت کار بد پایین آورده شده و کار خوب نیز بلندی پیدا می کند. با این فاصله گذاری منطقیو احساسی، انجام کار خوب تقویت و انجام کار بد تضعیف خواهد شد.
علی علیه السلام به این نکته تربیتی اشاره میکنند و میفرمایند:« اُزْجُرِ اَلْمُسِیءَ بِثَوَابِ اَلْمُحْسِن، بدکار را با پاداش دادن به نیکوکار تنبیه کن». همچنین تقویت کار خوب از اصول و پایه های روانشناسی رفتاری شناخته می شود. همانطور که امیرالمومنین میفرمایند، این راهکار در روابط اجتماعی نیز جاری است. یعنی چنانچه در جامعه، کارهای خوب اجتماعی معرفی شود و نیکوکاران تشویق شده و پاداش بگیرند، بدکاران تضعیف می شوند و چه بسا به خود آیند و دست از اعمال بد خود بردارند.
